20-21-БОБЛАР


باب الوضوء من القيء والرُّعاف

20-БОБ. ҚАЙТ ҚИЛИШ ВА БУРУН ҚОНАШИ ТУФАЙЛИ ТАҲОРАТ ҚИЛИШ ҲАҚИДА

 

 عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَاءَ فَتَوَضَّأَ، فَلَقِيْتُ ثَوْبَانَ فِي مَسْجِدِ دِمَشْقَ، فَذَكَرْتُ ذَلِكَ لَهُ، فَقَالَ: صَدَقَ، أَنَا صَبَبْتُ لَهُ وَضُوءَهُ. رواه الترمذي، وقال: وَقَدْ رَأَى غَيْرُ وَاحِدٍ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَغَيْرِهِمْ مِنَ التَّابِعِينَ الْوُضُوءَ مِنَ الْقَيْءِ وَالرُّعَافِ.

41. Абу Дардо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қайт қилдилар, сўнгра таҳорат қилдилар». 

(Ровий Маъдон шундай деди) «Мен Дамашқ масжидида Савбонни учратиб қолиб, буни у кишига айтган эдим, «(Абу Дардо) рост айтибди. Ўшанда мен у зотга таҳорат сувларини қуйиб турганман», деди».

Термизий ривоят қилиб, шундай деган: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобалари ва тобеъинлардан бир қанча аҳли илмлар қайт қилиш ва бурун қонаши туфайли таҳорат қилинади деб билишган».

عَنْ عَائِشَةَ رضي الله عنهما مرفوعا: «مَنْ أَصَابَهُ قَيْءٌ أَوْ رُعَافٌ أَوْ قَلَسٌ أَوْ مَذْيٌ فَلْيَنْصَرِفْ فَلْيَتَوَضَّأْ، ثُمَّ لِيَبْنِ عَلَى صَلَاتِهِ، وَهُوَ فِي ذَلِكَ لَا يَتَكَلَّمُ». أخرجه ابن ماجه، وفي سنده إسعيل بن عياش متكلم فيه، وثقه ابن معين، كذا في (الطيب الشذي)، وهذا الحديث وإن كان مرسلا لكنه حجة عند الجمهور، لا سيما ويعضده حديث معدان، ونقل عن الشافعي رحمه الله أنه بتقدير الصحة يحمل على غسل اليد، لا وضوء الصلاة، ودفع بأنه عدول عن الظاهر من غير قرينة صارفة، وهو كما ترى.

42. Оиша розияллоҳу анҳодан марфуъ тарзда ривоят қилинади:

«Ким (намозида) қайт қилса, бурни қонаса, зардоб қайт қилса ёки мазий оқса, чиқиб таҳорат қилиб келиб, намозини давом эттирсин. Аммо шу аснода гапирмайди».

Ибн Можа ривоят қилган. Ушбу ҳадиснинг санадидаги ровий Исмоил ибн Айёшга бир оз эътироз билдирилган. Лекин Ибн Маъийн уни ишончли деган («Тоййибуш-шазий»).

Ушбу ҳадис мурсал бўлгани билан бизнинг (ҳанафий уламоларнинг) ва жумҳурнинг наздида ҳужжат саналади. Қолаверса, Маъдон ривоят қилган ҳадис уни қувватлаб келади. Шофеъий роҳимаҳуллоҳдан «Бу ҳадисни саҳиҳ деб фараз қилинган тақдирда ҳам (таҳорат қилсин деган буйруқни) намоз учун таҳорат эмас, балки қўлни ювиш деб тушунилади», деб нақл қилинган. Бунга жавобан, (ҳанафий уламолар томонидан) бу – зоҳир маънони далилсиз бошқа тарафга буришдир, дейилган.

باب الوضوء من النوم

21-БОБ. УЙҚУ ТУФАЙЛИ ТАҲОРАТ ҚИЛИШ ҲАҚИДА

قَالَ مُحَمَّدٌ رَحِمَهُ اللهُ فِي (مُوطئه): قَالَ مَالِكٌ: أَخْبَرَنَا زَيْدُ بْنُ أَسْلَمَ قَالَ: إِذَا نَامَ أَحَدُكُمْ وَهُوَ مُضْطَجِعٌ فَلْيَتَوَضَّأْ.

43. Муҳаммад роҳимаҳуллоҳ «Муватто»сида шундай деган: «Молик айтади: «Зайд ибн Аслам бизга хабар қилиб, «Бирортангиз ёнбошлаб ухлаб қолса, таҳорат қилиб олсин», деди».

 أَخْبَرَنَا مَالِكٌ، أَخْبَرَنِي نَافِعٌ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: أَنَّهُ كَانَ يَنَامُ وَهُوَ قَاعِدٌ فَلَا يَتَوَضَّأُ.

قال محمد: وبقول ابن عمر في الوجهين نأخذ، وهو قول أبي حنيفة.

44. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:

«У киши ўтирган ҳолларида ухлар, кейин таҳорат қилмас эдилар».

(Имом Муҳаммад «Муватто»сида ривоят қилган).

Муҳаммад айтади: «Ибн Умарнинг гапларини оламиз. Бу Абу Ҳанийфа роҳимаҳуллоҳнинг ҳам қавлидир».

 عَنْ قَتَادَةَ قَالَ: سَمِعْتُ أَنَسًا يَقُولُ: كَانَ أَصْحَابُ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَنَامُونَ ثُمَّ يُصَلُّونَ وَلَا يَتَوَضَّئُونَ. قَالَ: قُلْتُ: سَمِعْتَهُ مِنْ أَنَسٍ؟ قَالَ: إِيْ وَاللهِ! رواه مسلم.

45. Қатодадан ривоят қилинади:

«Анаснинг «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобалари ухлаб, сўнгра намоз ўқишар, таҳорат қилишмас эди», деганини эшитганман».

(Ровий Шуъба Қатодага) «Буни Анасдан эшитдингми?» десам, «Ҳа, Аллоҳга қасам», деди».

Муслим ривоят қилган.

 عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «وِكَاءُ السَّهِ الْعَيْنَانِ، فَمَنْ نَامَ فَلْيَتَوَضَّأْ». رواه أبو داود وحسنه المنذري وابن الصلاح والنووي كما في (التلخيص).

46. Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Орқанинг боғичи кўздир. Ким ухласа, таҳорат қилсин», дедилар». 

Абу Довуд ривоят қилган. Мунзирий, Ибн Солаҳ ва Нававийлар «Талхис»да ҳасан дейишган.

 عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُما قَالَ: أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَيْسَ عَلَى مَنْ نَامَ سَاجِدًا وُضُوءٌ حَتَّى يَضْطَجِعَ، فَإِذَا اضْطَجَعَ اسْتَرْخَتْ مَفَاصِلُهُ». رواه أحمد وأبو يعلى، ورجاله موثوقون كما في (مجمع الزوائد).

47. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: 

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Сажда ҳолида ухлаб қолган кишига ётиб қолмагунича таҳорат қилиш йўқ. Ётса, бўғинлари бўшашади», дедилар».

Аҳмад ва Абу Яъло ривоят қилишган. «Мажмаъуз-завоид»да (санадидаги) ровийлари ишончлидир, дейилган.

 وَرَوَى الْبَزَّارُ عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ أَصْحَابَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانُوا يَضَعُونَ جُنُوبَهُمْ، فَمِنْهُمْ مَنْ يَتَوَضَّأُ، وَمِنْهُمْ مَنْ لَا يَتَوَضَّأُ. قال الهيثمي: رجاله الصحيح، كذا في (فتح الملهم).

فاختلف أنظار العلماء إلى تسعة أقوال. قال الأحناف: لا يجب الوضوء على من نام جالسا أو قائما أو ساجدا حتى يضع جنبيه، فإذا اضطجع استرخت مفاصله، هكذا رواه البيهقي، فإن نام مضطجعا أو مستلقيا على قفاه انتقض، وهو قول أبي حنيفة وداود وحماد بن سلمة وسفيان رحمهم الله تعالى، والله أعلم، كذا في (الطيب الشذي) وغيره.

48. Баззор Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобалари ёнбошларини ерга қўяр эдилар. Баъзилари таҳорат қилар, баъзилари таҳорат қилмас эди». 

Ҳайсамий: Ровийлари саҳиҳ ҳадисларнинг ровийларидир, деган («Фатҳул Мулҳим»).

Уламолар бу борада (яъни уйқунинг таҳоратни бузиш-бузмаслиги ҳақида) ихтилоф қилишиб, қарашлари тўққизтага етган.

Ҳанафий мазҳаби уламолари шундай дейишган: «Ўтирган, тик турган ёки сажда қилган холда ухлаб қолган одамга ёнбошини ерга қўймагунча таҳорат қилиш вожиб эмас. Аммо ёнбошласа, бўғимлари бўшашиб кетади. Байҳақий шу шаклда ривоят қилган. Агар ёнбошлаган ҳолда ёки чалқанча ётган ҳолда ухласа, таҳорат бузилади. Бу Абу Ҳанифа, Довуд, Ҳаммод ибн Салама ва Суфён роҳимаҳуллоҳларнинг қавлидир. Валлоҳу аълам («Тоййибуш-шазий»).

 

 

 

 


Мавзуга оид мақолалар
МАҚОЛА: АҚИЙДА
2-дарс. Мақсадлар йўналтирилган асосий беш жиҳат
(Шариатнинг асосий мақсадлари қуйидаги беш нарсага манфаатни жалб қилиш ва зарарни даф этишни назарда тутади).1. Дин.2. Жон.3. Ақл. 4. Насл.5. Мол. Имом Ғаззолий ўзларининг «Ал-Мустасфо» номли давоми...
9 йил аввал 6036 fiqh.uz
МАҚОЛА: АҚИЙДА
3-дарс. Манфаатларда ўзаро ёрдам
МУТАХАСИСЛИК ВА АМАЛ ТАҚСИМОТИ. Дарҳақиқат Аллоҳ таоло халойиқни яратиб, уларни бир бирларига эҳтиёжи тушадиган қилиб қўйди. Ҳар бир тоифа ўзидан бошқаларнинг манфаати учун харакат давоми...
9 йил аввал 5914 fiqh.uz
МАҚОЛА: АҚИЙДА
4-дарс. Охират ва дунё манфаатлари
Охират маслаҳатларини фақатгина нақл орқали билинади. Бу ўринда ақлга суяниб бўлмайди.(Яъни охиратда бўлиши мумкин бўлган фойда ёки зарарни фақатгина оят ва ҳадис орқали билишимиз мумкин. Буларни ақл билан давоми...
9 йил аввал 6255 fiqh.uz
МАҚОЛА: АҚИЙДА
5-дарс. 2-фасл. Қоидалар
- Таърифи:Барча жузъиётларга татбиқ қилиш мумкин бўлган ёки аксарига татбиқ қилса бўладиган умумий ҳукмга қоида дейилади. Ҳозирги асримиз мубоҳисларидан баъзилари қоидага шундай таъриф беришади. “У давоми...
9 йил аввал 5094 fiqh.uz
МАҚОЛА: АҚИЙДА
6-дарс. 6-қоида.
المشقة تجلب التيسيرМашаққат енгилликни жалб қилади. Яъни машаққат бор жойда енгиллик жалб қилинади. Чунки Қуръони Карим оятларида Аллоҳ таоло бандалари учун қийинчиликни давоми...
9 йил аввал 5669 fiqh.uz